Birinci Dünya Savaşı'nın sonuçları Osmanlı Devleti için daha feci oldu. Savaş sonucunda yıkılan imparatorluklardan biri olmuştur. Arazisi parsellere ayrıldı. Savaşı kazanan İtilaf güçleri, özellikle İngiltere, Fransa, İtalya ve Yunanistan, Türkiye'yi bir devlet olarak ortadan kaldırmayı amaçladılar. İzmir ve çevresi Yunanistan'a "bağış" olarak verildi. Nisan 1919'da İngiliz birlikleri Kilikya'yı ve Fransızlarla birlikte Doğu Trakya ve Karadeniz boğazları bölgesini işgal etti.
Türkiye'nin önünde 'ölüm' ya da 'ölüm' meselesi duruyordu. Böyle bir durumda Türk halkı, devletliğini korumak için bir ulusal kurtuluş hareketi başlatmıştır. Başkanlığını genç bir subay olan Mustafa Kemal Paşa (1881-1938) yürütüyordu.
Anadolu'nun farklı bölgelerinde faaliyet gösteren Hukuk Müdafaa Derneklerini bir araya getirdi. 1919 sonbaharında yapılan Erzurum konferansında önde gelen bir merkez olan Temsil Heyeti teşkil edilmiştir. Başkanlığına Mustafa Kemal Paşa seçildi. Onun inisiyatifiyle, Eylül 1919'un başlarında Sivas'ta tüm Anadolu'yu temsil eden büyük bir Ulusal Tüm Türkler Kongresi toplandı. Kongre "Ulusal sınırlar içinde vatan toprağı bir bütündür!" sloganını ortaya attı.
Erzurum ve Sivas kongrelerinde seçilen 15 kişilik Temsil Heyeti, Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin açılışına kadar kendisini ülkedeki tek yetkili organ ilan etti.Temsil Heyeti 28 Ocak 1920'de "Milli Andı"nı kabul etti. Mondros Antlaşması'nın imzalandığı andan itibaren Türkiye sınırları içindeki toprak bütünlüğü dokunulmaz ilan edilmiştir.
"Ulusal Yemin" işgalcileri alarma geçirdi. 16 Mart'ta İstanbul'da olağanüstü hal ilan ettiler. Ana hükümet binaları, kışla, postane, telgraf, askeri malzeme depoları vb. Temsilciler Meclisi'ni işgal ettiler ve kovdular. Kısacası İstanbul'u işgal ettiler.
Bu olay halkın öfkesini uyandırdı. Ülkenin dört bir yanından "Kahrolsun işgalciler!" miting ve gösteriler sloganlarla başladı. Geçici hükümet rolünü üstlenen Temsilciler Komitesi, yeni bir Meclis toplandığını duyurdu. 23 Nisan'da Türkiye Büyük Millet Meclisi Ankara'da açıldı. TBMM Başkanlığı'na oy birliği ile Mustafa Kemal Paşa seçildi ve onun liderliğinde hükümet kuruldu. İstanbul Askeri Mahkemesi'nin Mustafa Kemal'e ölüm cezası vermesine ve padişah tarafından onaylanmasına rağmen, halk onu kararlı bir şekilde savunmak için ayağa kalktı. Partizanlar ve özsavunma birlikleri Maraş, İrfan ve Antep'i işgalcilerden kurtardı.
Atatürk Gazi Mustafa Kemal (1881 - 1938) önde gelen devlet, siyaset ve askeri şahsiyet, Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu ve ilk cumhurbaşkanı (1923 - 1938), kendisine Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından 2010 yılında Atatürk lakabı verilmiştir. 1934. Atatürk Jön Türkleri ihtilal (1908), padişah yönetimine karşı mücadele (1909), İtalya ve Türkiye (1911-1912), İkinci Balkan (1913) ve Birinci Dünya Savaşı'na (1914-1918) katıldı. 1916 yılında orgeneral rütbesi ve paşa unvanını aldı. İngiliz-Yunan işgalcilerine karşı ulusal kurtuluş savaşını yönetti ve Türkiye'yi devlet olarak yıkımdan kurtardı (1919-1922). Sakarya Muharebesi'ndeki politikasından dolayı kendisine TBMM tarafından mareşal rütbesi ve Gazi (Gazi) unvanı verildi. Ekim 1923'te Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk cumhurbaşkanı seçildi ve ömrünün sonuna kadar bu görevi sürdürdü.
Haziran 1920'de İtilaf Devletleri (İngiltere, Fransa, İtalya ve Yunanistan) Batı Anadolu ve Rumel'in büyük bir bölümünü işgal etti. 10 Ağustos'ta padişah hükümetini Türkiye'nin bölünmesi anlamına gelen Sevr Antlaşması'nı imzalamaya zorladılar. Bu koşullar altında, İtilaf devletlerinin kışkırtmasıyla Ermenistan Türkiye'ye savaş ilan etti. Kars, Oltun, Sarıkamış Ermeniler tarafından işgal edildi.
Ancak Kazım Karabakır Paşa komutasındaki Türk birlikleri kısa sürede saldırıya geçerek işgal altındaki toprakları kurtardı. Ermenistan'ın yenilen Taşnak hükümeti teslim oldu ve Gümrü'de barışı imzalamak zorunda kaldı. Gürcistan'ın elinde bulunan Ardahan ve Arbvin vilayetleri de geri alındı.
Ocak 1921'de İnönü köyü yakınlarında yapılan başarılı bir muharebe sonucunda Yunanlıların batı cephesindeki ilerlemesi engellendi. Bu savaşın komutanı İsmet Paşa'ya zaferden dolayı "İnönü" lakabı verildi. Bu savaş, Türk ulusal kurtuluş hareketinde bir dönüm noktası oldu. Mart 1921 sonunda yapılan 2. İnönü Meydan Muharebesi'nde Yunanlılar da yenildiler.
13 Eylül 1921'de İngilizlerin kışkırtmasıyla Sakarya istikametine yeniden saldıran Yunan birliklerine karşı Türk birlikleri parlak bir zafer kazandı. TBMM, Mustafa Kemal Paşa'ya bu zaferinden dolayı mareşal rütbesi ve "Gazi" unvanını verdi.
Bu zaferden sonra Fransa ve İtalya, Türkiye'ye karşı savaşı sürdürmenin beyhudeliğini anladılar ve Anadolu'dan askerlerini çektiler. Yunanlılar, Türk birliklerinin saldıramayacağını umarak zaman kazanmak için işgal ettikleri toprakları ellerinde tuttular ve barışı imzalamayı akıllarına bile getirmediler.
26 Ağustos 1922'de Türk orduları, TBMM'nin büyük bir gizlilik içinde hazırladığı plana göre, Gocatepe bölgesine kuvvetli bir taarruz başlattı. Afyon-Garahisar hattını yarıp 200.000 kişilik Yunan ordusunu kısa sürede kuşattılar. Afyon serbest bırakıldı. Dumlupınar Savaşı, Yunanlılar için tam bir felaketti. Türk birlikleri Yunanlıları Akdeniz'e itti.
Anadolu'yu Yunanlılardan temizleyen Türk ordusu, 9 Eylül'de İzmir'i kurtardı. 11 Ekim'de İtilaf devletleri ile Yunanistan Mudanya Barış Antlaşması'nı imzaladılar.1 Kasım'da Meclis, padişahın saltanatının kaldırıldığını duyurdu.
İtilaf devletleri ile Türkiye arasındaki müzakerelerin ardından 24 Temmuz 1923'te Lozan'da barış antlaşması imzalandı. Teslimiyet rejimi, Mondros ve Sevr antlaşmaları iptal edildi, Türkiye'nin bağımsızlığı tanındı.
Böylece Türk milliyetçiliği korunmuş oldu. Uluslararası dünyada varlığını yasal olarak doğrulamayı başardı.
29 Ekim 1923'te TBMM Türkiye Cumhuriyeti'ni ilan etti. Gazi Mustafa Kemal Paşa cumhurbaşkanı seçildi. Bununla Türkiye tarihinde yeni bir aşama başladı - demokratik ilerleme aşaması.
20 Nisan 1924'te Türkiye Cumhuriyeti Anayasası kabul edildi. Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal'in cumhuriyetçilik, milliyetçilik, halkçılık, devletçilik, laiklik ve devrimcilik ilkeleri anayasada yerleşmiştir. Türkiye tarihine Mustafa Kemal devrimleri olarak giren bu ilkeler 20'li ve 30'lu yıllarda gerçek bir gerçeklik haline geldi. 1934 yılında TBMM Mustafa Kemal Paşa'ya yaptığı büyük hizmetlerden dolayı Atatürk soyadını verdi.
Kaynak. kaizen.az
Türkiye'nin kuruluşunu anlatan uzun bir belgesel
https://youtu.be/9DNOQUlwCnM
Türkiye'nin kuruluşu hakkında kısa bir belgesel
https://youtu.be/FO8jDkXYSxQ
