Ufkun 4 ana (kuzey, güney, batı, doğu) ve 4 ara (kuzeydoğu, güneydoğu, kuzeybatı, güneybatı) yönü vardır. Denizciler ufkun görünüşlerine
kerte derler. Yerel olarak, güneşe, yıldızlara, gnomona, pusulaya, yerel nesnelere ve plana göre bakı belirlerler. Bu yöntemlerle önce kuzey daha sonra kalan yönler belirlenir. Örneğin: öğle saatlerinde nesnelerin gölgesi veya ağaç gövdelerinde büyüyen yosunlar kuzeyi gösterir. Gecenin en parlak yıldızı olan Kutup Yıldızı her zaman Kuzey Kutbu'nun üzerinde durur. Karınca yuvasının ağzı, güneyde en çok dalı olan yalnız ağaçtır.
Kuzey kutbunda durursak tüm noktalar güneyde, güney kutbunda durursak tüm noktalar kuzeyde olur. İlk pusula MÖ 2. yüzyılda Çin'de icat edildi. Pusula iğnesinin gösterdiği ana yönler kuzey-güney yönleridir. Dünyanın Kuzey ve Güney coğrafi kutuplarına yakın güçlü bir manyetik alanın varlığı, manyetize edilmiş pusula iğnesini bu yöne yönlendirir. Bu alanlara
manyetik kutuplar denir. Azimut, alandaki çeşitli nesnelerin göreli konumunu belirlemek için kullanılır.
Kuzey yönü ile verilen yön arasındaki ve saat yönünde ölçülen açılara
azimut denir. Azimutun derece değeri 0-3600 arasında değişir. Azimut civarda pusula ile, planda iletki ile ölçülür. Köyde tepenin yüksekliğini ölçmek için 1 m yüksekliği olan ve seviye adı verilen bir alet kullanılıyor.
Dünya yüzeyindeki bir noktanın diğerinden ne kadar yüksek olduğunu gösteren rakıma
göreceli rakım denir. Başka bir deyişle bağıl yükseklik, iki nokta arasındaki yükseklik farkıdır.
Deniz seviyesinden yüksekliğe mutlak yükseklik denir. Başka bir deyişle, okyanus seviyesi ile belirli bir nokta arasındaki yükseklik farkına mutlak yükseklik denir. Planda tepenin veya dağ doruğunun mutlak yüksekliği bir nokta ile, yanında ise okyanus seviyesinden mutlak yüksekliği (metre olarak) bir sayı ile gösterilir.
Plan ve topoğrafik haritada yeryüzü yatay çizgilerle gösterilmiştir.
Yataylar (izohipler), dünya yüzeyindeki noktaları okyanus seviyesinden aynı yükseklikte birleştiren çizgilerdir. Eğim dik ise, yataylar plana yakındır ve eğimli ise, aralarında mesafe vardır. Yatayların sayısı arttıkça eğim de artar. Plandaki bitişik yatayların yükseklik farkına
kesim yüksekliği denir. Fiyatı, planın altında, doğrusal ölçeğin altında yazılmıştır: "yataylar her 5 m'de 1 çizilir".
Bergstrich-, yüzey akıntılarının yönünü ve eğimin eğimini gösteren, yataya dik olarak çizilen çizgilerdir. Bergstriches, tepeyi tanımlayan yataylarda dışa doğru ve çöküntüsü tanımlayan yataylarda içe doğru yönlendirilir. Bir plan üzerinde eşit derinlikteki noktaları birleştiren çizgilere izobat denir.
Kaynak. kaizen.az
