"Annemin Kitabı" 1920 yılında Celil Memmedguluzade tarafından yazılmıştır.
Celil Mammadguluzade'nin bu draması, 20. yüzyılın başındaki Azerbaycan toplumu, özellikle Azerbaycan aydınları hakkındadır. Oyunun ana fikri vatana, halka ve ana dile sadakat çağrısıdır. Eser, farklı hallere meyleden aydınların yanlış yolda olduğunu eleştiriyor. Yazara göre halkı kurtarmanın yolu birilerinin veya herhangi bir devletin eline geçmek değil, vatan fikri etrafında birleşmekten geçiyor.
Eserin ana figürleri, bir baba ve bir annenin çocukları olan üç erkek kardeştir: Rüstem Bey, Mirza Mammadali ve Samad Vahid. Bu kardeşler öncelikle kıyafetleri ile ayırt edilirler. Rusça yüksek öğrenim görmüş olan Rüstem Bey "akıllı" giysiler giyer yani ceket ve yelek giyer ve kravat takar. İran'da okuyan Mirza Mammadali'nin kafasında uzun bir İran burkası ve uzun bir İran elbisesi var.İstanbul'da okuyan Samad Vahid'in saçında kırmızı bir bant var. Kıyafetleri gibi kardeşlerin zevkleri ve bakış açıları da farklıdır. Babaları merhum Abdülazim vatanperver ve gayretli bir adamken, oğulları millî geleneklerden uzak, âdeta yabancı idiler. Öğrendikleri dillere meylediyorlar, o kadar farklılar ki aynı ailede, aynı odada bile çalışamıyorlar.
Kardeşlerin bütün gün evde kitap okuması, hükümet temsilcilerini şüphelendiriyor. Sansürcü Mirza Cafer'in bu 3 kardeşin kitaplarını kontrol etmek için geldiği sahnede, aralarında bazı farklılıkların daha olduğu anlaşılmaktadır. Kardeşlerin farklı soyadlarının olduğu ve kitaplarının da birbirinden farklı olduğu ortaya çıktı. Rüstem Bey Abdülazimov'un kitapları sözlüklerden oluşuyor, Mirza Memmedali'nin halefi merhum Abdülazim'in kitapları tutulmaları, Abdülazimzadei-Samad Vahid'in kitapları ise "her şey eşar" yani şiir ve aruz hakkında.
Eserdeki olaylar nihayetinde Anne, yani Anavatanı temsil eden Zahrabayim imgesi üzerinde odaklanır. Anne, oğullarının birbirleriyle iletişim kuramamasından rahatsız. Annenin sözlerinin tesir etmediğini gören Gülbahar, kardeşlerinin kitaplarını birbirlerinden uzaklaştırmakla suçlar. Bu yüzden o kitapları yakar ve annesinin koynunda taşıdığı vasiyeti okur. Yazarın "Annemin kitabı" sembolik adını verdiği bu kitap aslında Anavatan'ın kitabıdır. Kitapta baba, çocuklarına Anne etrafında birleşmelerini vasiyet ediyor.
Celil Memmedguluzade'nin "Annemin Kitabı" adlı oyunu, yüksek fikri ve derin içeriği nedeniyle bugün bile büyük eğitimsel öneme sahiptir.
Kaynak. kaizen.az
