“Cənab Morris Lessmorun fantastik uçan kitabları” (
The Fantastic Flying Books of Mr. Morris Lessmore) qısametrajlı animasiya filmi 2011-ci ildə amerikalı yazıçı Uilyam Coys və Brendon Oldenburqun rejissorluğu ilə çəkilib. Filmin ssenaristi də Uilyam Coysdur. Animasiyanın xronometrajı 15 dəqiqədir. Film fantasmaqorik fəlsəfi pritça janrındadır.
https://youtu.be/Ad3CMri3hOs?t=4
Animasiya filminin baş qəhrəmanı – Morris Lessmor yazıçıdır. O, filmdə amerikalı komediya aktyoru Baster Kitonun prototipidir. Baster Kitonun həyat və yaradıcılığında olan bəzi məqamlar animasiyada istifadə olunub. Cizgi filmində təsvir olunan qasırğa ilə bağlı 4 maraqlı məqamı qeyd etmək istərdim:
- Komediya aktyoru Baster Kiton uşaqlıqda qasırğanın qurbanı olub. Güclü külək onu evin pəncərəsindən yerə yıxmış, lakin o sağ qalmışdı.
- Baster Kiton ikinci dəfə qasırğanın qurbanına çevrilir. Amma bu dəfə həyatda yox, filmdə. 1928-ci ildə “Steamboat Bill. Jr” adlı səssiz filmdə Baster Kitonun ifa etdiyi qasırğa səhnəsi bu animasiya filmi üçün ilham mənbəyindən biri olur.
- Animasiyada şəhəri viran qoyan fırtına “Oz ölkəsinin sehirbazı” (1939) filmində Kanzas şəhərində başlayan tornado səhnəsinin oxşarıdır. Onu qeyd edim ki, komediya aktyoru Baster Kiton da Kanzas şəhərində anadan olub. Filmdə bu cür əlaqəli məqamlar filmi daha da maraqlı edir.
- Qasırğa ilə bağlı 4-cü məqam 2005-ci ilin avqust ayında ABŞ-ın Luiziana, Alabama, Missisipi ştatlarında baş vermiş “Katrina” qasırğası ilə bağlıdır. Bu qasırğadan ən çox zərər çəkən isə Luiziana ştatının Nyu-Orlean şəhəri olmuşdu. Həmin vaxt, şəhərin demək olar ki, 80 faizi su altında qalmışdı. Animasiyada da fırtına Nyu-Orlean şəhərində baş verir.
Filmdə rejissor şəhərdə fırtınadan sonrakı həyatı ağ-qara rənglərlə təsvir etməklə qasırğanın gətirdiyi kədər və ümidsizliyi tamaşaçıya çatdırmaq istəyir. Lakin film sona qədər bu rənglərlə müşayiət olunmur. Qaranlıq, tunelin sonundakı işığa qədərdir. Filmdə də qəhrəman ağ-qara dünyadan rəngli dünyaya gəlib çıxır. Bu kitabların dünyasıdır. Morris Lessmora bələdçilik edən üzərində Şaltay-boltay təsvir olunmuş kitabdır. Kitabın hərəkətli vərəqləri onu canlı edir. Şaltay-boltay klassik ingilis şeirlərinin personajıdır. Onun divardan yıxılma səhnəsi yəqin ki, bir çox insana tanışdır. Luis Kerrolun “Alisa möcüzələr diyarında” kitabında bu səhnəyə rast gəlmək olar. Animasiya filmində də bələdçi kimi Şaltay-boltayın seçilməsi təsadüfi deyil. Onun yıxılması Baster Kitonun uşaqlıqda pilləkəndən yıxılmasına bənzəyir. Sanki Şaltay-boltay Basterin uşaqlığını ona xatırladan bir personajdır. Onu qeyd edim ki, Baster Kitonun əsl adı Cozef Frenk Kitondur. “Baster” adını ona məşhur amerikalı illüzionist və hipnozçu Harri Qudini verib. Cozef 6 aylığında Harri Qudinin gözünün önündə pilləkəndən yıxılır. Qudini uşağı qaldırıb: “Bu həqiqi yıxılma idi” (That was a real buster) deyir. “Buster” sözü ingiliscədən “yıxılma”, “düşmə” deməkdir.
Morris Lessmor Şaltay-boltayın bələdçiliyi ilə kitabxanaya gəlib çıxır. Kitabxanaya daxil olduqda üzərindəki ağ-qara rənglər (kədər) itir və üzərində rəngarəng boyalar bərpa olunur. Filmdə kitablarla bağlı bir neçə maraqlı məqam var: kitabxanaya gələnlər ağ-qara rənglə təsvir olunsalar da kitab alıb onları oxuduqdan sonra sanki əvvəlki həyatlarına qayıtmış olurlar. Kitablar onları fırtınanın gətirdiyi kədərdən xilas edir. Bu həm də fəlsəfi bir mesajdır. Rejissor kitab oxuyanlarda olan dəyişiklikləri rənglər vasitəsi ilə göstərməklə kitabın insan həyatını rəngarəng etdiyi mesajını vermiş olur.
Morris Lessmor kitabxanada kitabların qayğısına qalır, hətta onları ölümdən belə xilas edir. Kitabxananın ən qocaman kitablarından biri olan Jül Vernin 1865-ci ildə yazdığı “Aya səyahət” kitabı rəfdən yerə düşür və bütün vərəqləri yerə səpələnir. Morris Lessmor onun vərəqlərini yapışdırmaqla kitabı xilas edəcəyini düşünür. Lakin bunun heç bir faydası olmur. Şaltay-boltay ona işarə edir ki, kitabı ölümdən xilas etmək üçün onu oxumaq lazımdır. Morris kitabı oxumağa başlayır. Kitabın ürək döyüntüləri bərpa olur. Morris kitabı oxuduqca sanki bir dünyadan başqa bir dünyaya səyahət edir, bu səyahətdə gah təəccüblənir, gah kədərlənir, gah da sevinir. Filmin rejissor və ssenaristi Uilyam Coysun da tamaşaçıya çatdırmaq istədiyi əsas mesajlardan biri budur: “ Kitablar oxunduqca, yaşayır. Nə qədər ki, onlar rəflərdə toz basıb sadəcə bəzək üçün saxlanılır, o zaman onlar ölür, unudulur…”
Kitab paraşütə bənəzəyir. Bağlı olduğu halda heç kimə xeyir vermir. Animasiya filmində bu məqam filmin kulminasiya nöqtəsidir. Atalar demişkən, yüz dəfə eşitməkdənsə, bir dəfə görmək yaxşıdır. Ona görə film haqqında ətraflı danışmaqdansa, oxucuları bu qısametrajlı filmə baxmağa dəvət edirəm. Film qısa olsa da mənası böyükdür. Necə deyərlər, “Bapbalaca boyu var, dam dolusu toyu var”.
Animasiya 2011-ci ildə “Ən yaxşı qısametrajlı animasiya filmi” nə görə Oskarla mükafatlandırılıb. Bundan əlavə filmin 14 mükafatı var.
p.s. 14 fevral Beynəlxalq Kitab Bağışlama günüdür. Artıq 3 ildir ki, qeyd edilən bayram rəsmi olmasa da, bütün dünyada qeyd edilir. Belə bir günün qeyd edilməsinin təşəbbüskarı amerikalı bloqqer Emi Broadmoordur (Amy Broadmoore). Kitab Bağışlama gününün məqsədi kitabları ailə üzvləri, uşaqlar, dostlarla paylaşmaq; kitaba, mütaliəyə olan marağı artırmaqdır.
https://youtu.be/RF3BLTV2h_Y?t=3
Yazar.Səma Fuadqızı
Mənbə.Senet.az
